Mercimek Yetiştiriciliği

TARIMI ve EKOLOJİK İSTEKLERİ

İklim İstekleri:

Mercimek düşük sıcaklıklara dayanıklılık yönünden yemeklik dane baklagiller içinde ilk sırada yer alır. Bu nedenle yetişme bölgelerinde kışlık ekimi önerilmektedir. Mercimek tohumları çimlenme için minimum 15 OC sıcaklık ister. En uygun çimlenme sıcaklığı 18–25 OC arasında değişiklik göstermektedir. Bu sıcaklıklarda fide 5–6 gün içinde toprak yüzeyine çıkar, sıcaklık düştükçe bu süre uzamaktadır. Yoğun ya da sürekli donlar ve sıcaklığın 27 OC nin üzerinde olması verimi olumsuz etkilemektedir. Günlük ortalama sıcaklığın 24 OC olması yetiştirme yönünden en uygun sıcaklık olduğu bildirilmiştir.

Toprak İstekleri:

Mercimek kumludan ağır killiye kadar olan çok değişik toprak tipleri üzerinde yetişmektedir. İyi verim için sıcak, iyi havalanan kumlu- tınlı kireçli topraklar önerilmektedir. Ancak mercimek ağır topraklarda ve hatta kuruyarak taşlanmış killi topraklarda da yetişmektedir. Mercimek pH 5,5-6,5 olan hafif asit topraklarda iyi yetişir. Toprak pH sının 9’dan fazla olması halinde kök yumrularının oluşumu gecikir ve verim düşer.

YETİŞTİRME TEKNİĞİ VE KÜLTÜREL İŞLEMLER

Tarla Hazırlığı:

Mercimek yetiştiriciliğinde toprak işlemesi iki farklı yöntemle yapılır. Tahıl hasadını müteakip toprak gölge tavındayken 15–20 cm derinlikte ilk sürüm yapılarak anız bozma işlemi yapılır ve sonbahara kadar beklenir. İlk yağmurlar düşüp toprak tava geldiğinde ve yabancı otlar çimlenmeye başladığında mercimek ekilecek tarla, kultüvatör + tapan veya gobledisk + tapan kombinasyonlarından birisi ile ikinci bir toprak işlemeden geçirilerek, mercimek ekimi için gerekli olan tohum yatağı hazırlanmış olur. İkinci yöntem ise; tahıl hasadından sonra anız bozma işlemi yapılmamışsa sonbahara kadar tarla hiç bir işlem yapılmadan bekletilir. Sonbaharın ilk yağmurları düşüp yabancı otlar çimlenmeye başladığında ve toprak tavda iken 15–20 cm derinlikte pullukla toprak işlemesi yapılır. Bunun arkasından kültivatör + tapan veya goble disk + tapan kombinasyonlarından birisi ile ikinci bir toprak işlemesi yapılarak ekime hazır hale getirilir.

Gübreleme:

Mercimek, köklerinde yer alan bakterilerin oluşturduğu yumrucuklar ile havanın serbest azotunu toprağa bağlar. Bu sebeple çok fazla azot ihtiyacı bulunmamaktadır. Bitkinin ilk gelişme devresinde ihtiyaç duyduğu en uygun gübre miktarlar 12–14 kg/da DAP gübresine karşılık gelmektedir.

Ekim Zamanı:

Mercimeğin ekim zamanı iklim ve çevre koşullarına bağlı olarak değişmekle beraber, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kışlık mercimek ekimi Kasım, Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde ise Ekim ayında yapılmaktadır. Yazlık mercimek ekimleri erken ilkbaharda Şubat sonu Mart başında yapılmalıdır. Ekimdeki gecikme verim kaybına yol açmaktadır.

Ekim Yöntemi:

Yurdumuzda mercimek ekimi eğimli alanlarda genelde serpme olarak yapılmakta ise de en iyi ekim yöntemi tahıl ekme makineleri ile yapılan sıraya ekimdir.

Ekim Sıklığı ve Tohumluk Miktarı:

Mercimekte ekim sıklığı yetiştirme koşullarına ve genotipe bağlı olarak değişiklik gösterir. Yapılan araştırmalara göre sıra arası açıklığın 15–20 cm olması halinde daha üstün verim alındığı bildirilmiş, fakat yağışın 350 mm den daha az olduğu yörelerde 30 cm sıra arası mesafelerde daha dar mesafelere göre daha yüksek verim alındığı bildirilmiştir. Ekim derinliğinin 4–5 cm olması hızlı çıkışın sağlanması yönünden önerilmektedir. Ekilecek tohum miktarı ekim yöntemine ve ekilecek tohumun iriliğine göre değişir. Mibzerle ekimde yeşil pul (Sultani) mercimeklerde dekara atılacak tohum miktarı kışlıkta 14–15 kg, yazlıkta 10–12 kg arasında değişir. Küçük taneli mercimekte ise bu miktar kışlıkta 8–10 kg, yazlıkta 7–8 kg civarındadır. Serpme ekimlerde bu rakamlar en azından 2 kg daha arttırılır. Orta Anadolu ve Geçit bölgelerinde ekilecek kışlık mercimeklerde dekara atılacak tohum miktarı hesaplanırken meydana gelebilecek kış zararı göz önüne alınarak tohumluk miktarı 1–2 kg arttırılmalıdır.

Bakım:

Mercimek yetiştiriciliğinde ve özellikle kışlık mercimek tarımında yüksek verim alınmasını engelleyen en önemli faktör yabancı otlardır. Otlar temizlenmezse verim düşük olduğu gibi hasat ta güçleşir. Mercimek tarımında tane kadar kıymetli olan samanında kalitesi düşük olacaktır. Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde küçük alanlarda yazlık mercimek yetiştiriciliğinde yabancı otlarla en iyi savaş yöntemi otların elle yolunmasıdır. Yetiştirme süresince iki kez elle ot yolma en üstün tane ürünü sağlama yönünden önerilmektedir. Güney Doğu Anadolu Bölgesinde Mercimek tarımı yapılan tarlalar genelde çok büyük olduğu ve mahsul kışlık olarak yetiştirildiği için yabancı ot sorunu daha fazla olmaktadır. Buralarda ilk sürümün soklu pullukla derin, ikinci sürümün yağmurlardan sonra ve yabancı otların çimlenme durumunda iken yapılması ot problemini büyük ölçüde azaltmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar ekim öncesinde toprağa uygulanan ot öldürücü ilaçların ekonomik olarak ot öldürmede kullanabileceğini göstermiştir. Fakat bu ilaçların kullanımında çok dikkatli olmak gerekir. Çünkü bu gibi ilaçların bazıları tohumların çimlenme ve çıkışını azaltıcı etkide bulunmaktadır. Ayrıca yaprak ilacı olarak kullanılan ot öldürücü ilaçlardan bazıları çimlenme sonrası 2–4 yapraklı dönemde uygulanabilmekte olup buğdaygillerden zararlı otların kontrolünde etkili olarak kullanılabilmektedir.

Mercimekte zararlılarla mücadelede için toprak işleme, ekim nöbeti ve temiz tohumluk gibi kültürel önlemlerin yanında kimyasal yöntemlerde kullanılmaktadır. Zararlı görüldüğünde en yakın Tarım teşkilatına başvurulmalı ve onların tavsiyelerine göre hareket edilmelidir. Hasat ve Depolama: En uygun hasat zamanı bitkilerin sararmaya başladığı fakat tam olarak kurumadığı devredir. Elle sökülen bitkiler 5–6 gün tarlada bekletilerek kurumaları sağlanır ve daha sonra da harman makineleri ile harmanı yapılır. Bazı bölgelerimizde mercimek hasadı tırpan, kuyruk milinden hareket alan biçme makineleri ve biçerdöverle yapılır. Her üç şekilde de tarla yüzeyinin düz ve taşsız olması gerekmektedir. Tırpan ve biçme makinesi ile hasatta mercimeğin sararması hasat zamanı olmakta biçerdöverle hasatta ise mercimeğin kuruması beklenmekte fakat gereğinden fazla beklenilmesinde tane ve kapsül kayıpları fazla olmaktadır.

Biçerdöverle hasat için en uygun zaman günün erken saatleri olmaktadır. Hasatta gecikme, baklaların çatlaması ve dökülmesi nedeniyle ürün kaybıyla sonuçlanır. Harman sonunda elde edilen taneler selektörleme işlemine tabi tutularak içindeki yabancı maddeler (taş, toprak, kırık tane v.s.) temizlenir. İlaçlanan depolara ürün konularak, ayrıca zararlılara karşı fümige edilmelidir. Depolanacak mercimeğin tanede su oranı % 13.5 in üzerinde olmamalıdır. Şayet hasat edilen üründe nem oranı %13,5 in üzerinde ise depoya gönderilmeden önce sergenlerde nemi %13,5’nin altına düşürüldükten sonra depoya götürülmelidir. Mercimek için en uygun ambarlar, sıcaklığının 10 0C’nin üzerine çıkmadığı hava oransal neminin % 55–60 civarında olduğu, ambar zararlılarına karşı gerekli kimyasal mücadele önlemlerin alındığı, temiz ortamlardır.