Mısır Yetiştiriciliği

Mayıs 30, 2023 Stat Agri

Mısır dünyanın önemli tahıllarından biridir. Dünyada, mısır, insan gıdası ve hayvan yemi olarak tüketiminin yanı sıra nişasta, şurup, bira, endüstriyel alkol (ethanol), biyoplastik ve viski yapımı sanayinde kullanılmaktadır. Mısır bitkisinin anavatanı Orta Amerika’da Meksika-Guatemala olup, binlerce yıldır bölgenin ana ürünü olarak yetiştirilmektedir. Kıtada henüz insan yokken mısırın var olduğu arkeolojik kazılar sonucunda anlaşılmıştır.

Kıtanın keşfinden sonra Mısır bitkisi Kristof 1493’de Avrupa’ya getirilmiş, 15. Yy içinde buradan Kuzey Afrika yoluyla Asya’ya ve daha sonra Hindistan ve Çin gibi Uzakdoğu ülkelerine götürülmüş, Mısır yoluyla ülkemize girmiş ve halende uygun ekolojik koşullar altında en yüksek ürünü sağlayan bir bitki konumuna gelmiştir.

İKLİM İSTEKLERİ

Sıcaklık:

Mısır, sıcak iklim bitkisidir. Mısır tohumunun çimlenebilmesi için sıcaklık 10 0C ‘nin üzerinde olmalıdır. Çimlenme ve özellikle bitkinin toprak yüzeyine çıkışı, toprağın 10 cm derinliğindeki sıcaklık 16 – 18 0C olduğunda daha eşit ve daha hızlı olmaktadır. Toprak sıcaklığı 20 0C olduğunda ise bitki, ekim gününden 5 – 6 gün sonra toprak yüzeyine çıkabilmektedir. Mısır üretim sezonunda ortalama gece sıcaklığı 13 0C altına düşüyor ve gündüz ortalama sıcaklığı 45 0C nin üzerine çıkıyorsa bu bölgelerde mısır bitkisi yetiştiriciliği mümkün olmamaktadır. Sıcaklıkların 35 0C nin üzerinde olması verimi azaltır. Sıcaklık 38 0C’ye ulaştığında sulama şartlarında bile terleme ile kaybettiği suyu kökler vasıtasıyla karşılayamaz. Döllenme süresince yüksek sıcaklık ile düşük bağıl nem birleşirse polen verme ve döllenme üzerinde olumsuz bir etki meydana gelir. Buna ek olarak toprak nemi de düşük ise koçanda düşük tane oluşumu meydana gelerek koçan püskülü oluşumu gecikir ve verim azalır.

Yağış :

Mısır bitkisi diğer bir çok tahıllara göre, suyun hem az oluşuna ve hem de aşırılığına hassastır. Mısır, büyüme sezonu süresince büyük miktarda organik madde miktarı oluşturur ve dolayısıyla su ihtiyacı yüksektir. Mısır bitkisinin iyi bir verim için yetişme dönemi boyunca topraktan yaklaşık 500 mm su alması gerekmektedir. Mısırın yetişme süresince suya duyduğu gereksinim gelişme dönemlerine göre farklılık göstermektedir. Bitkinin 70-80 cm boy aldığı ilk gelişme döneminde günlük su tüketimi sıfırdan yaklaşık 4,75 mm ye kadar yükseldiği gibi döllenme periyodunda bu artış 8,8 mm ye ulaşır. Ortamda sıcaklık yüksek, rutubet düşükse maksimum rakam 10 mm ye ulaşabilir.

Işık :

Mısır bitkisinin büyümesi ve gelişmesi için temel enerji kaynağı ışıktır. Gün uzunluğu ve güneş ışığının miktarı büyüme sezonunun uzunluğunu belirler. Döllenmeden sonraki ilk birkaç gün, verimi etkileyen diğer faktörler gibi ışıklanma açısından da bitkiler için kritik bir havanın veya oldukça sık bir ekimin neden olduğu bir gölgelenmeden dolayı bitki protein ve şekeri az kullanacağından, koçandaki taneler döllenmesine rağmen tam dolmaz ve gelişmeleri geri kalır.

Işık Yoğunluğu:

Mısır bitkisi gölgeye çok hassastır. Işık yoğunluğunun % 30 – % 40 azalması olgunlaşmayı 5 – 6 gün geciktirir.

Toprak İstekleri:

Mısır bitkisi için ideal toprak;

drenajı iyi, yüksek su tutma kapasitesine sahip, çabuk ısınabilen ve pH ‘sı 5.5 – 8 arasında olan topraklar olmalıdır. En iyi pH derecesi 6-7 arasında olan topraklardır. Mısır tuzluluğa karşı çimlenme döneminde oldukça dayanıklıdır. Ancak tuzluluğun artması çimlenmeyi geciktirir. Bununla beraber mısır tuza ve tuzlu sulama suyuna hassas bir bitkidir.

Rüzgar:

Mısır bitkisinin polenleri havayla taşındığından rüzgar önemlidir. Hasada yakın güçlü rüzgarlar yatmaya neden olabilir. Özellikle döllenme, buharlaşma ve bitkinin yatması üzerinde etkili olmakta ve dolayısıyla verime de etkilemektedir.

YETİŞTİRME TEKNİĞİ VE KÜLTÜREL İŞLEMLER

Ekim Nöbeti:

Mısır bitkisi derin kök yapısı sebebiyle ekim nöbeti içerisinde yer alması gereken bitkilerdendir. Aynı tarlaya üst üste mısır ekiminden kaçınılmalıdır.

Toprak ve Tohum Yatağı Hazırlığı

Tohum Yatağı Hazırlığı:

Toprak işlemede; sonbahar ve ilkbahar toprak işlemeleri yapılabilmektedir. Bu işleme karar vermede özellikle toprak tipi, iklim ve ön bitki etkili olmaktadır. En iyisi sonbaharda derin olarak yapılan toprak işlemesidir ve işleme derinliği 18 -20 cm olmalıdır. Tohum yatağı hazırlığı ise tohumun ekim işlemi öncesinde tırmık, diskaro, yaylı kültivatör, tapan, freze gibi aletler kullanılarak yapılmaktadır.

Ekim:

Ekim işlemi, çimlenmenin iyi bir şekilde olabilmesi için toprağın 9-10 cm derinliğindeki sıcaklığın 12 – 13 0C ‘ ye ulaştığı dönemde yapılması gereklidir. Pnömatik ekim makineleri ile ekim işlemi gerçekleştirilir. Mısır yetiştiriciliğinde birim alandaki bitki sayısının belirlenmesinde; dar yapraklı ve yaprak alanı geniş olmayan genotipe sahip çeşitlerde birim alandaki bitki sayısını arttırmak, kısa boylu çeşitlerde ise uzun boylu çeşitlere oranla daha dar sıra arası ile ekmek ışıktan daha iyi yararlanmayı sağlamaktadır. Ana ürün tane üretim amaçlı mısır ekiminde genel ölçüler şöyledir; sıra arası 70 cm, sıra üzeri 20-22 cm, ekim derinliği 6-8 cm, dekara atılan tohum 2-2,5 kg dır. Buna göre dekardaki bitki sayısı 6500- 7500 adet ‘ tir Ana ürün silaj amaçlı ekimlerde ise seçilen çeşidin morfolojik özellikleri dikkate alınarak (dik yapraklı çeşitler) sıra arası 70 cm, sıra üzeri 15-18 cm olabilir.

Çeşit Seçimi:

Ekim yapılacak yerin iklim ve toprak özelliklerine göre hibrit (melez) mısır seçiminde şunlara dikkat edilmelidir:

Verim,
Olgunlaşma süresi,
Melez durumu,
Zararlı ve hastalıklara karşı hassasiyet,
Koçan özellikleri,
Yatma durumu,
Ekim amacı ve sıklığı (Silaj, tane)

Melez mısır çeşitleri için Dünya ‘da değişik olgunlaşma zamanlarını belirten yöntemler kullanılmaktadır. Ekimden fizyolojik oluma kadar geçen gün olum müddeti olarak anılır. Olum müddeti süresince toplam günlük sıcaklık dikkate alınmaktadır.

Ekim Zamanı:

Ana ürün mısır ekiminde toprak sıcaklığı ve o bölgeye ait son donların tarihi dikkate alınarak ekim yapılır.

Gübreleme

Besin İsteği ve Gübreleme: Mısır tarımında yeterli ve ekonomik anlamda bir ürün alabilmek için toprak analizlerine göre gübreme yapılması gerekmektedir. Mısır yetiştiriciliğinde toprak koşulları, çeşit ve bitki sıklığına göre değişmekle birlikte dekara 8-9 kg fosfor (P2O5), 8 kg potasyum (K2O) ve 18-24 kg saf azot (N) kullanılması önerilmektedir. Ülkemiz topraklarının potasyumca zengin olduğu bilinmektedir. Toprak analizlerinde eksikliği belirtilmemişse, toplam azotun yarısı ve fosforun tamamı ekim ile birlikte ekim makinesiyle veya ekimden hemen önce gübre atıcılarla, azotun kalan diğer yarısıise ikiye bölünerek birincisi bitki 15-20 cm olduğunda, ikincisi bitki 40-50 cm olduğu dönemde sıra arası çapa makinesi ile uygulanmalıdır. Damla sulama yöntemi uygulanıyor ise üst gübre sulama suyuyla parça parça verilebilir.

Sulama:

Bitki verimine etki eden en önemli faktörlerden biridir. Uygulanacak suyun en yüksek yarar sağlaması için ekim yapılan bölgede; bitki su kullanımı, mısır gelişme devreleri ile su ilişkisi, toprak-su ilişkisi, uygulanacak su kalitesi, sulama zamanı, uygulanacak suyun oranı ve miktarı ve sulamayönteminin dikkatle gözden geçirilmesi gerekir. Mısırın yetişme periyodu boyunca 500 mm su alması gerektiği ve bunun aylara dağılımının bölgelere göre değişmekle beraber genel olarak Mayısta 75 mm, Haziranda 100 mm, Temmuzda 175 mm, Ağustosta 100 mm, Eylülde 50 mm olması gerekmektedir.

Kritik Sulama Zamanları;

Birinci ara çapası ve üst gübrenin ilk yarısının verildiği bitki boyu 15-20 cm olduğunda Üst gübrelemenin ikinci yarısı verildikten sonra ( bitki 40-50 cm iken) Tepe püskülü çıkarıp polen vermeden önce (1 hafta, 10 gün önce) Tane süt olum döneminde olmak üzere verimi etkileyen 4 sulama periyodu vardır.

Fizyolojik Olum ve Hasat

Fizyolojik olum döneminde tanede kuru madde birikimi azamiye çıkmıştır. Fizyolojik olumdan önce meydana gelebilecek erken donlar verimde ciddi düşüşler meydana getirebilir. Bu durum özellikle geçici çeşitler ve yetiştirme süresi kısa olan yerler için önemlidir. Fizyolojik olum tamamlandığında taneye besin maddesi taşınımı durur. Tanenin sömeğe bağlandığı noktası koparıldığında kahverengi veya siyahımsı bir tabaka görülür. Buna siyah nokta denir. Bu dönemde tane nemi % 35-40 arasındadır. Fizyolojik olumdan sonra tanede rutubetin hızla düşmesi istenir. Rutubet kaybetme hızı çeşide ve o devredeki hava koşullarına bağlıdır. Bu dönemden sonra istenildiği zaman hasat yapılabilir. Hasat, biçerdöverle tane olarak veya koçan toplama makinesi ile koçanlı olarak yapılabilir.

Mısırın Kurutulması

Uzun süreli depolama için tane mısır ürününde rutubet oranı % 13 ‘e düşürülmelidir. Ürün rutubetli olarak depolanacak olursa tanenin normal solunumundan dolayı silonun ortasında sıcaklık oluşacaktır. Bu da havanın rutubetini arttıracak ve küf mantarlarının gelişmesinin başlamasına neden olacaktır. Küflenme kendi kendine hızlanan bir işlemdir. Küf mantarları tarafından üretilen zehre “aflatoxin” denir. Depolanan üründe yüksek rutubet, sıcaklık ve kırık taneler küfün gelişmesini teşvik eder. Bu nedenle tane mısırda nem oranı kurutma ile istenen seviyeye düşürülmelidir.