Kavun Yetiştiriciliği
Kavunun gen merkezini Anadolu, İran, Afganistan, Afrika’nın tropik ve suptropik bölgeleri oluşturur. Taze olarak, taze salata olarak (acur), kavun reçeli, pasta yapımında, dondurma yapımında, meyve suyu olarak, meyveli yoğurt yapımında, meyve salatası olarak, turşu yapımında (acur ve ham kavun), çorba yapımında ve parfümeride kullanılmaktadır.
YETİŞTİRME TEKNİĞİ
Kavun, tek yıllık bir bitkidir. Yerde sürünerek gelişen bir türdür. Örtüaltı yetiştiriciliği sayesinde tırmanarak da gelişebilir. Tohumları 15 o C nin üzerindeki sıcaklıklarda ortalama 8-10 günde çimlenir ve ilk başta bitki kazık kök oluşturur, ondan sonra gelişir. İlk çimlenme olayından sonra 3-4 yaprak oluşana kadar bitki dik bir şekilde gelişir, daha sonra sürünerek gelişmesine devam eder.
Ekimden 35 gün sonra ilk dişi çiçek, bundan 35 gün sonra ilk hasat, bundan 30 gün sonra hasat sonudur. Yetişme süresi ortalama 100 gündür, kışlık kavunlarda ise bu süre 150 güne kadar çıkabilir. Tohumları oval görünümlü krem renginde, koyu sarıya kadar görünümlüdür. 1 gramında 20-50 tohum bulunur. Tohumlar 5 – 10 o C koşullarında 4-5 yıl canlılığını sürdürebilir.
EKOLOJİK İSTEKLERİ
Toprak:
Derin, iyi havalanan, besin maddelerince zengin, su tutma yeteneği yüksek, hafif asidik, tuzluluğu düşük ve pH= 6-7,5 olan toprak koşullarından hoşlanır.
Sıcaklık:
Sıcaklıktan oldukça hoşlanır. Tohumların çimlenebilmesi için minimum sıcaklığın 15 o C olması gerekir.
Işık:
Yüksek ışıktan hoşlanır, minimum 5000 lüx ışık şiddeti bulunması gerekir.
Nem:
Yüksek nemden hoşlanmaz. Optimum %60-70 olmasını ister. Aşırı nemde fungal (Mildiyö) ve bakteriyel hastalıklar başlar. Ayrıca aşırı nem ve- jetatif gelişmeyi hızlandırır ve daha fazla yaprak oluşur. Düşük nemde trips ve kırmızı örümcek gibi zararlılar ile külleme gibi fungal hastalıklar görülür.
Yetiştiricilik:
Açıkta tohum ekimi veya zamandan kazanmak amacıyla fideyle örtüaltında yetiştiricilik yapılabilir. Tohumlar fide yetiştiriciliğinde doğrudan saksılara veya fide torbalarına ekilir. Fide harcı formaldehit ile ilaçlanır. Ayrıca sıkıştırılmış torf bloklarında da yetiştirilebilir. Ekim dikimden önce toprak derin bir sürüm yapılır, dekara 4-5 ton çiftlik gübresi uygulanır.
Ardından orta-derin bir toprak işlemesi yapılır. Açıkta yetiştiricilik yapılacaksa, dekara 150-205 g tohum atılır. Bitki sıklığı yetiştirme ortamına göre değişir. Sera yetiştiriciliğinde bitkileri askıya alma işlemi yapılır. Sera yetiştiriciliğinde çift sıralı yetiştiricilik uygun olup, 100-50 cm x 50-60 cm en uygun mesafelerdir. Bu yetiştiricilikte dekara yaklaşık 2566 bitki düşer.
Bakım:
Eğer dikimden sonra malçlama yapılmadıysa, ilk yabancı ot kontrolü dikimi izleyen üçüncü veya dördüncü haftada birinci çapalama, ikinci çapalama ise birinci çapadan 15-20 gün sonra yapılır (ikinci çapada bitki boyu 75 cm’e ulaşır).
Sulama:
Dikimden sonra can suyu verilir. Kavunlarda ekimden ilk çiçeklenmeye ve meyvenin irileşmesine kadar fazla su ihtiyacı vardır. Bu safhadan olgunlaşmaya kadar gittikçe azalır. Örtüaltında mutlaka olarak damla sulama yapılmalıdır.
Gübreleme:
Çiftlik gübresi, açıkta dekara 4-5 ton, serada dekara 5-10 ton verilmelidir. Çiftlik gübresi; toprağın mikrobiyolojik aktivitesini arttırır, mineral beslemeyi düzenler, toprak nemindeki değişmeleri dengeler, toprak sıcaklığını arttırır. Dekardan alınması istenilen ürün miktarı için verilecek gübre miktarları aşağıda verilmiştir.
Magnezyum, hem fidelikte hem de ilk çiçeklenmede verilebilir. % 0,2’lik MgSO4 fide aşamasında hazırlanıp verilir. Gübreler, haftalık olarak verilir. Fakat genelde fosfor taban gübresi olarak verilir. N ve K’un 1/3 ü taban, 1/3 ü ilk dişi çiçek oluşumunda (ilk çapada yani dikimden 3-4 hafta sonra), 1/3’ ü 2. çapalamadan hemen önce (meyveler ceviz büyüklüğünde iken) verilir.
Budama:
Çoğunlukla serada veya tünel yetiştiriciliğinde yapılır. Açıkta budama hemen hemen hiç yapılmaz. Fidelerde ikinci veya üçüncü göz üzerinden tepe alma budaması yapılır. Tepe alma yapılmadığında, 7-8. boğumdan sonra dişi çiçek oluşumu başlar, fakat ikinci veya üçüncü göz üzerinden tepe alma yapıldığında dişi çiçeklerin hemen iki yaprak üzerinden çıkması sağlanır.
2 yaprak üzerinden tepe alma yapılır, bu iki yaprak koltuğundan süren sürgünlerin iyi ve kuvvetli olanı bırakılır, diğeri koparılır. Bırakılan koltuk ana gövde şeklinde yetiştirilir.İkinci budama şekli ise uç almadır. Meyve tutumundan sonra, meyveden sonra iki yaprak bırakılır ve uç alınır. Amaç meyveden sonra gelişen kısmın boşa büyüyüp enerji ve besin maddesi kaybını önlemektir. Üçüncü budama şekli yaprak budamasıdır. Hem sıkışıklık yapan (havalanma ve nemi ayarlamak için), hem de altta toprağa yakın yaşlı yaprakların alınmasıdır.
Alçak tünellerde budamanın faydası vardır. Bu budamanın verim ve kaliteye önemli etkisi vardır. 3-4 yaprak üzerinden tepe alma budaması ve gelişen diğer dallarda gelişerek, her bir koltukta birer meyve bırakılır ve iki yaprak üzerinden uç alma yapılır.
Tozlanma ve Döllenme:
Sabah erken saatlerde (07:00-10:00) arılarla yapılır. Çiçeklerdeki hem erkek hem de dişi nektar keseleri büyük olduğundan böceklerle (arı vb.) tozlanma daha kısa olur.
Malçlama:
Özellikle sera yetiştiriciliğinde mutlaka yapılmalıdır. İlkbahar ürün yetiştiriciliğinde 0,05 mm kalınlığında saydam polietilen plastikler malç olarak kullanılır. Malçlar mevsim boyunca bırakılmaz; kavunlar belli bir büyüklüğe ulaştığında alt tarafı gölgeleyeceğinden, ışık toprağa ulaşmaz. Bu aşamada malç kaldırılır. Nemi ve sıcaklığı muhafaza edeceğinden yabancı ot çıkışını teşvik edebilir. Bu nedenden dolayı ilkbaharda malç sökülür.
Hasat:
Kavun meyveleri üzerinde çitilerin oluşumu hasadı belirler. Meyve sapındaki tüylerin azalması ve dokununca dökülmesi, kokunun oluşması, çiçek çukuru kısmının yumuşaması, meyve sapındaki kulakçığın kuruması, kantalup tipi kavunlarda sapın meyveden ayrılması (ama 1-2 cm yukarısından koparılması) ve kuru maddenin % 9-15’e ulaşması hasat zamanını belirler.
Muhafaza:
Kavunlar 4-6 o C sıcaklıkta %85-90 oransal nemde 10-15 gün muhafaza edilir. Kışlık kavunlarda muhafaza ile ilgili henüz çalışma yapılmadığından muhafazası hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır.
