Tütün Yetiştiriciliği

Tütün bitkisi, patlıcangiller familyasından tek yıllık bir bitkidir. Altmışın üzerinde çeşidi olan tütün üç alt gruba ayrılmakta ve bu gruplardan Nicotiana petunıodes’in dışında kalan Nicotiana tabacum ve Nicotiana rustica keyif verici özelliği dolayısıyla yetiştirilmektedir. Bunlardan, özellikle Nicotiana tabacum, Nicotiana rustica, Nicotiana glauca büyük ekonomik değere sahipken, Nicotiana alata, Nicotiana sanderae, Nicotiana sylvestris türleri süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir

Tütün, bugün 56 derece Kuzey ve 38 derece Güney enlemleri arasında yetiştirilebilen ve vejetasyon süreci iklime bağlı olarak 80– 100 gün arasında değişebilen bir bitkidir. Anavatanı Amerika olan tütün 1492’de Christopher Columbus’un kıtayı keşfi ile tanınmış ve daha sonra Avrupa kanalıyla Dünya’ya yayılmıştır. Önceleri dini törenlerde tütsü olarak, sonra süs bitkisi ve ilaç olarak kullanılan tütün bitkisi yaprakları daha sonraları pipo, puro, enfiye, çiğneme tütünü, nargile ve sigara şeklinde tüketilmeye başlanmıştır. Bugün yapraklarından nikotin, saplarından selüloz, tohumlarından yağ, çiçeklerinden esans, küllerinden potasyum karbonat gibi maddeler de elde edilen tütün, yoğun tepkilere rağmen kimi ülkeler için son derece önemli bir tarım ürünüdür. Dışsatımdan elde edilen dövizin dışında dışalım ve tüketiminden alınan vergilerle birçok ülkenin vazgeçilmez gelir kaynakları arasında yer almaktadır

Tütünlerin sınıflandırılmasında; kurutma yöntemi, tütünün tipi, kullanım alanları, yaprak rengi vb. ölçüt olarak alınabilir. Ancak tütünler genelde kurutma şekli temel alınarak, aşağıdaki şekilde gruplandırılmaktadır.Tütün, çevre koşullarından en yüksek düzeyde etkilenen bitkilerden biri olduğundan, özellikleri yetiştiği iklim ve topografyaya göre değişir. Ege bölgesi için geliştirilmiş maviküfe dayanıklı İzmir Özbaş ve Akhisar 97 ile maviküfe dayanıksız Sarıbağlar 97 tütün çeşitleri kır ve kır taban tarla toprağında istenilen kalite özelliklerini vermektedir

Tütün Bitkisinin İklim İsteği

Şark (Oriental=Türk) Tütünlerinin

İklim İstekleri

Tütün bitkisinin gelişme döneminde gereksinme gösterdiği sıcaklıklar; en düşük 13-15o C, en yüksek 35-38o C ve ortalama ise 26- 27o C ‘dir. Tütünlerin gelişme süreleri, çevrenin özelliklerine ve iklime bağlı olarak 80–120 gün olmakla beraber normal sıcaklık koşullarında gelişme süresi ortalama 90–100 gündür. Sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerde gelişme süresi 80–90 gün, sıcaklığın düşük olduğu bölgelerde ise gelişme süresi 100–120 gün arasında değişim gösterir. Tütün tohumlarının çimlenebilmesi için toprak sıcaklığının en az 11 oC olması gerekir. Toprak sıcaklığı, 12–14 oC ye ulaştıktan sonra fidelik yastıkları hazırlanarak tohum ekimi yapılır. Tütün bitkisinin güneşlenme ve ışık isteği yüksektir. Şark tipi tütünler, yalnızca tarlaya şaşırtılma döneminde suya gereksinim gösterir. Bundan sonra yapılan sulamalar ya da yağan yağmurlar kalite özellikleri üzerine olumsuz etki yapmaktadır. Bu nedenle yazları sıcak ve kurak geçen Akdeniz İklimi etkisi altındaki yörelerde yoğun olarak üretilmektedir

Toprak İstekleri

Yüzeysel köklü olan tütün bitkisi, drenajı iyi olan ve iyi havalanan topraklara gereksinim duyar. Tütün çeşitlerine göre, toprak istekleri de ayrımlılık gösterir. Kaliteli türk (oriental=şark tipi) tütünleri; aşağıdaki toprak koşullarında sağlıklı bir yaşam ortamı bulur.

• Azotça fakir
• Potasyum ve diğer mineral besin maddelerince zengin
• Hafif asit veya nötr
• Yüzeysel
• Killi-kum ve tın dokulu topraklar
• Kireçli topraklar (Dimon Tütün).

Tütün bitkisinin, yüzeysel ve bitki besin maddelerince fakir topraklarda daha kaliteli üretildiği bilinmekte ve bununla orantılı olarak azot veya fosforun toprakta yoğun bir şekilde birikiminin tütünde kalitenin düşmesine neden olduğu kimi yazınsal kaynaklarda açıklanmaktadır. Ancak kır ve kırtaban arazilerde organik madde içeriğinin %1 ve altında olması ve bunun yanısıra tütün tarlalarında yıllarca münavebe yapılmaksızın tek yönlü üretim yapılmasına bağlı olarak, topraklar mineral besin maddelerince düşük seviye gösterirler ve sonuçta tütün üretiminde verim azalmasına neden olduğu da bir gerçektir.Tütün ekim ve dikimi yapılan alanlarda toprak analizleri yapılarak elde edilen analiz veri sonuçlarına göre, topraktan kaldırılan miktar kadar gübreleme yapılması önerilir. Bu bağlamda yapılabilecek bir diğer uygulama da, 3-4 yıl tütün üretiminin ardından, 1 yıl buğday veya arpa ekimi ile münavebe sisteminin uygulanmasıdır (Dimon Tütün).

Ülkemizde tütün yetiştirilen topraklar; taban, kır taban ve kır olmak üzere 3’e ayrılır;

1.Taban: Derin, verimliliği yüksek ve geçirgen olmayan topraklardır ve eğimi %2’den düşüktür. Genel olarak tütün tarımı yapılmaz. Eğer yapılıyor ise, buralarda yetişen tütünlerin içim kaliteleri düşüktür.

2. Kır taban: Oldukça iyi kalitede tütünlerin yetiştirilebildiği, %2-6 eğimli ve az geçirgen topraklardır.

3. Kır: Çok iyi kalitede tütün yetiştirilebilen, %6-12 eğimli, mineral bitki besin maddeleri bakımından yetersiz dağ yamaçlarındaki topraklardır. Genel olarak 400m.den sonra tütün tarımı yapılmaz. Böyle alanlar; alt bölümlerinde zeytin dikili alanlar ile, daha üst bölümlerde ise orman ya da maki-orman şeklinde vejetasyon dağılımı görülür. Yazınsal kaynaklarda, tütün toprakları yukarıdaki gibi sınıflandırılmakla beraber taban, kır taban ve kır araziler için “kesin ve sabit” bir eğim derecesi ortaya konulmamıştır. Bu nedenle arazi ve laborotuvar ortamı çalışmalarında; taban araziler %0–2 eğim derecesini “A”eğim sınıfı; kır taban araziler %2–6 eğim derecesi ve buna karşılık gelen “B” eğim sınıfı, kır araziler ise %6–12 eğim derecesi ve bu eğimi ifade eden “C” eğim sınıfı olarak belirtilen simgeler ile tanımlanmış ve sorgulanmıştır