Lahana Hastalık ve Zararlıları
ALTERNARİA YAPRAK LEKESİ (Alternaria brassicae, A. brassicicola, A. raphani)
Hastalık Belirtisi:
Bu hastalığa bitkilerin her devresinde rastlanır. Erken devrelerde fidelerde kök çürüklüğü veya kök boğazı yanıklığı yapar. İlk belirtiler toprağa yakın yaşlı yapraklarda görülür. Yapraklarda lekeler önceleri küçük koyu kahveregi veya siyah olur. Daha sonraları bu lekeler 5-7 cm kadar büyürler. Geç dönemdeki infeksiyonlar fazla ekonomik kayba neden olmaz.
Brokoli ve Karnabaharda genelde baş kısımlarında kahverengi lekeler oluşturur. Hastalık etmeni tohum üretiminin yapıldığı yerlerde önemli kayıplara neden olabilir. Etmen tohum oluşumunu engelleyebilir.Tohum ile taşınabilmektedir.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
Lahana, karnabaher, brokoli, turp olmak üzere lahanagillerde görülür. Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Temiz tohum kullanılmalı Lahangiller dışındaki bitkiler ile munavebe yapılmalıdır. Fidelikler sık sık havalandırılmalı. Hastalıklı bitki artıkları ve fideler tarladan uzaklaştırılmalı
Kimyasal Mücadele:
Ruhsatlı ilacı bulunmamaktadır.
LAHANA KÖK-UR HASTALIĞI (Plasmodiophora brassicae)
Hastalık Belirtisi:
Hastalıklı fideler sararır, solar ve kök boğazında küçük urlar teşekkül eder. Tarlada hastalıklı bitkiler kolaylıkla tanınabilir. Hasta bitkiler solar ve baş bağlamaz. Geç enfeksiyonlarda bitkiler solgunluk belirtisi göstermediği halde bodur kalır ve küçükbaş bağlar. Bitkilerin kök boğazında yumruk gibi, saçak köklerde ise parmak gibi urlar görülür. Urlar kesildiğinde benekli mermer görünümündedir. Hastalık şiddetine göre verimde azalma görülür. Çok bulaşık topraklarda ise hiç ürün alınmayabilir.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
Lahana, karnabahar, şalgam, ve turpta zarar yapar. Kolza, hardal ve gelincik, kokulu muhabbet çiçeği, çayır tırtılı, domuz ayrığı gibi yabancı otlarda da hastalık yapar.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Hastalıksız fide yetiştirilmeli Su tutan yerlerde drenaj yapılmalı Hasattan sonra kökler çıkarılıp yakılmalı, toprağa gömülmelidir Lahana, karnabahar, şalgam, turpta, kolza gibi bitkiler üst üste veya birbiri ardına 7 yıl süre ile ekilmemelidir.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
LAHANA MİLDİYÖSÜ HASTALIĞI (Prenospora brassicae)
Hastalık Belirtisi:
Lahana fidelerinde ve tarlada gelişmiş bitkilerin özellikle alt yapraklarından başlamak üzere, yaprakların alt yüzeylerinde gri, kirli beyaz renkte küf tabakaları halinde kendisini belli eder Yaprak üzerinde ise sarı lekeler dikkat çeker Zamanla bu lekeli kısımlar kurur ve yaprağın ölümüne neden olur Hastalık seralarda yetiştirilen fidelerde büyük zarara neden olabilir Fazla yağışlı yıllarda, orantılı nemin yüksek durumlarda , akarsu yatağı bulunan vadilerde, orman arazisi ve yüksek yayla bölgelerinde tarla devresinde de bu hastalık önemli ölçüde verim azalmasına neden olur
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
Lahanagillerde görülür
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Fidelikte birim alana fazla tohum atılmamalı Lahana fidelikleri açılarak havalandırılmalı, fazla ve sık sulamadan kaçınılmalı Lahanalar, yeterli miktarda güneş alan yerlere dikilmeli En az 3 yıllık ekim nöbeti uygulanmalı
Kimyasal Mücadele:
İlaçlamaya fideliklerde, fideciklerin toprak yüzeyine çıkmasıyla, tarlada ise ilk mildiyö lekelerinin çevrede görülmesi ile ilaçlamaya başlanılır
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
LAHANA SİYAH DAMAR ÇÜRÜKLÜĞÜ (Xanthomonas campestris pv. campestris)
Hastalık belirtileri:
Bitkiler fide döneminde iken enfekte olursa yaprak esmerleşir ve kurur. Olgun bitkilerde hastalık önce alt yapraklarda görülür. Yaprak lekeleri yaprağın kenarından başlar ve içeriye doğru “V” şeklinde ilerleyerek hastalıklı alanlar sarı renk alır. Lekeler büyüdüğünde solgunlaşan doku, yaprağın dibine doğru ilerler. Sonra enfekteli yaprakların damarları siyah veya kahverengi olur. Bu hastalık için en tipik belirti, damarların siyahlaşıp, çürümesidir.
Hastalığın Görüldüğü Bitkiler:
Lahana, Brüksel lahanası, brokoli, karnabahar, çin lahanası, turp, şalgam, hardal, yabani hardal.
Bulaşma yolları
Etmen tohumda ve hastalıklı bitki artıklarında kışı geçirir. Hastalıklı bitki artıklarında 2 yıl kadar canlılığını sürdürebilir. Bu nedenle bulaşık tohum ve hastalıklı bitki artıkları taşıyan toprak primer inokulum kaynaklarını oluşturur. Bakteri sıçrayan su damlaları, rüzgâr, böcekler, makineler ve sulama suyuyla yayılır. Geniş alanlara yayılmasında en önemli faktör bulaşık tohumlardır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Hastalık tohumla taşındığından, hastalığın görüldüğü üretim alanlarından tohum alınmamalı, hastalıktan ari sertifikalı tohum ve fideler kullanılmalıdır. Tohumluk üretimi sıcak ve kurak bölgelerde yapılmalıdır. Hastalık görülen tarlalarda Haçlıgiller (Cruciferae) familyası dışındaki kültür bitkileri ile en az 3 yıllık bir ekim nöbeti uygulanmalıdır. Hastalık saptanan fideliğin toprak ve harcı değiştirilmeli veya dezenfekte edilmelidir. Toprak altı zararlıları ve diğer zararlılarla savaşılarak bitkilerde yara açılması önlenmelidir. Yağmurlama sulamadan kaçınılmalıdır.
Kimyasal Mücadele:
Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mücadele yöntemi yoktur.
LAHANA GÖBEKKURDU (Hellula undalis)
Tanımı ve Yaşayışı:
Ergin, grimsi-sarı, kahverenkli, ortalama 6-8 mm boyundadır. Kanat açıklığı 15-21 mm’dir. Ön kanatların üzerinde açık kahve renkli lekeler bulunur. Yumurtalar bitkilerin kök ile gövde arasına, bazen de yapraklara tek tek veya kümeler halinde bırakılır. Yumurta inci tanesi gibi parlak beyazdır.
Yumurtadan yeni çıkan larva krem rengindedir. Olgun larvanın uzunluğu 9-15 mm’dir. Dışkılarını genellikle açtığı galerinin ağzında ve içinde salgıladığı ipliklerle bağlar ve böylece ağımsı bir görünüm meydana gelir. Bu durum zararlının varlığını gösteren tipik bir belirtidir. Akdeniz Bölgesi’nde yılda 5 döl vermektedir.
Zarar Şekli:
Larva en önemli zararı bitkinin büyüme noktasında yapar. Bitki gelişemez yan dallar vererek çatallanır, baş bağlayamaz. Larvanın genç bitkideki zararı daha fazladır. Özellikle fideliklerde beslenme sonucu genç bitkiler 3-4 yapraklı dönemde kuruyarak ölür. Genellikle zarar görmüş bitkide cüceleşme, zayıflama ve gelişme geriliği sağlıklı bir bitki ile kıyaslanınca hemen fark edilebilir.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
Lahana, karnabahar, kırmızı lahana ve turptur.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Tarladaki kurumuş, çürümüş, lahana, karnabahar gibi bitkiler toplanıp yok edilmelidir.
Kimyasal Mücadele:
Fidelik ve tarla kontrollerinde zarar görmüş bitki görülür görülmez ilaçlı mücadeleye başlanır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
LAHANA GALBÖCEĞİ (Ceutorrhynchus pleurostigma)
Tanımı ve Yaşayışı:
Lahana galböceği 3-4 mm boyunda, mat siyah renkli olup, vücudu pulcuklarla örtülüdür. Yumurtalar ana ve yan köklere, kök boğazına, kök çevresindeki toprağa bırakılır. Yumurtası parlak krem renkli ve oval şekildedir. Larva yumurtadan yeni çıktığında beyaz, krem renginde, bazen de kırmızımtırak renktedir. Baş esmerdir. Ergin dişiler lahana ve karnabaharların dikiminden sonra yumurta bırakmaya başlar. Yumurtadan çıkan larvalar bitki dokusuyla beslenirler. Zararlı, yılda tek döl verir.
Zarar Şekli:
Erginler zararlı olduğu bitkilerin yaprakları ve saplarıyla beslenirler. Fidelikte yaptıkları zarar önemlidir. Lahana galböceği’nin larvaları konukçu bitkilerin köklerinde urlar meydana getirir. Urlar bezelye büyüklüğüne kadar ulaşır, sonradan bunlar birleşerek kök boğazını tamamen sarar. Genç bitkilerde meydana gelen zarar gelişmeyi engeller. Lahana ve karnabahar baş bağlayamaz. Marmara Bölgesi yer yer bu zararlıyla bulaşık durumdadır.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
Karnabahar, lahana, kolza, turp ve hardaldır.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Tarlada bırakılan kökler sökülerek yok edilmelidir. Bulaşık arazilerde ekim nöbeti yapılarak lahana, karnabahar ve turp üst üste aynı tarlaya dikilmemelidir. Tarla derin işlenmeli, gübreleme, sulama ve bakım işlerine özen gösterilerek bitkilerin kuvvetli gelişmesi sağlanmalıdır. Fidelerin tarlaya şaşırtılması sırasında az gelişmiş, üzerinde zararlıyla bulaşma belirtisi olan fidelerin dikilmesinden kaçınılmalıdır. Larvalar neme karşı çok hassastır. Tamamen veya kısmen hasat edilmiş tarlaları sulamak, pupa olmak üzere toprağa geçmiş larvaları tamamen öldürür.
Kimyasal Mücadele:
Kimyasal Mücadele önerilmemektedir.
LAHANA KELEBEKLERİ [Pieris brassicae, Artogeia (=Pieris) rapae, Artogeia (=Pieris) napi]
Tanımı ve Yaşayışı:
Kanatlarının esas rengi kremimsi beyazdır. Gruplar halinde yapraklarının genellikle alt yüzeylerine bırakılan yumurtalar açık saman sarısı renktedir. Olgun larva 4-5 cm boyunda, yeşilimsi gri renklidir. Gelişmesini tamamlayan larva, bitkiyi terkederek duvar, çit, ağaç gövdesi veya çeşitli bitkisel artıklar üzerinde pupa olur. Pupaları üzeri sivri çıkıntılı, yeşil, üzeri siyah- sarı lekelerle işli olup, 3 cm boyundadır. Kışı pupa halinde geçirir. Ege Bölgesinde şubat ayının ikinci yarısından, diğer bölgelerde ise nisan ayından itibaren ergin çıkışları başlar. Ülkemizde yılda 2-6 döl verir.
Zarar Şekli:
Zararı larvalar yapar. Larvalar başlangıçta yaprakların damar aralarını yüzeysel olarak kemirirler. Daha sonra bulundukları bitkinin yapraklarını yiyerek sadece kalın damarlarını bırakırlar. Dışkıları bitkinin yaprakları arasında birikerek, lahananın yenilmez hale gelmesine neden olurlar. Ayrıca Şalgam sarı mozayik , Şalgam kırışıklık virüsü gibi bazı virüs hastalıklarının vektörlüğünü yaparlar.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
Birinci derecede tercih ettiği bitkiler beyaz lahana ve karnabahardır. Ayrıca turp, şalgam, kara ve kırmızı lahana, roka, yabani turp ve yabani hardal zararlı olduğu bitkiler arasındadır.
Mücadele Yöntemleri:
Mekanik Mücadele:
Tarlada Pieris brassicae yumurtaları grup halinde bırakıldığı, genç larvaları grup halinde beslendiği, olgun larvaları da kolaylıkla görülebildiğinden küçük alanlarda bunları toplayarak yok etmek iyi bir mücadele yöntemidir. Ayrıca zararlıların pupası bahçe çevresindeki duvarlarda, çitlerde bulunur. Bunların da toplanarak yok edilmesi gerekir.
Kimyasal Mücadele:
Kelebek uçuşlarının görülmesinden sonra bitkiler kontrol edilir, bulaşma %10 olarak saptanırsa mücadele yapılmalıdır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
LAHANA KOKULU BÖCEĞİ (Eurydema ornatum)
Tanımı ve Yaşayışı:
Erginleri ortalama 1 cm boyunda, vücudunda parlak siyah, kırmızı veya beyazımsı renkte desenler vardır. Kirli beyaz renkte olan yumurtaları silindir şeklinde ve üzerinde birbirine paralel 2 siyah kuşak, ortada bir leke bulunur. Nimfler kanatsız olup portakal renginde ve lekesizdir. Zararlı kışı ergin halde korunaklı alanlarda geçirir. İlkbaharda havalar ısınmaya başlayınca kışlaklardan çıkar, yumurtaları muntazam olarak bitkilerin üzerine sıra halinde konulur. Ege ve Marmara Bölgelerinde yılda 3-4 döl verir.
Zarar Şekli:
Konukçu bitkinin yaprak ve dallarında bitki özsuyunu emerek zararlı olur. Yapraklarda kıvrılmalar, emgi yerlerinde beyazımsı sarı lekeler, lekelerin birleşip kurumaları ve dökülmeleri sonucu delinmeler meydana gelir. Özellikle fide döneminde çok zarar yaptıklarında, fidenin gelişmesini engeller ve kurutabilir. Ayrıca beslendiği yerlerde pis koku bırakır. Ülkemizde yaygın olarak bulunur. Ancak ekonomik bir zarar yapmamaktadır.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
Lahana ve karnabahar.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Gübreleme, sulama gibi bakım işlemlerini zamanında yaparak bitkilerin ilk dönemlerinde hızlı gelişmeleri sağlamalıdır.
Kimyasal Mücadele:
Bitkide bir yumurta paketi, 3 ergin veya nimf görüldüğünde ilaçlamaya başlanır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
LAHANA SİNEĞİ (Delia brassicae)
Tanımı ve Yaşayışı:
Ergin 5-6 mm boyunda ve genel renk görünümü gri olan bir sinektir. Yumurta ve larvaları beyaz renklidir. İlkbaharda, iklim koşullarına bağlı olarak, mart-mayıs aylarında çıkan erginler yumurtalarını gruplar halinde genç bitkilerin kök boğazı civarındaki toprak çatlaklarına bırakılır. Yumurtadan çıkan larvalar kök boğazının epidermisi altına girerler, burada galeri açarak gelişmelerini sürdürür. Yılda 2-3 döl verirler.
Zarar Şekli:
Larva döneminde zararlı olur. Yumurtadan çıkan larva, bitkinin kök boğazı ve köklerin epidermisi altına girer ve galeriler açarak zararına başlar. Açtığı galeride kök çürüklüğü yapan bakterilerin de faaliyeti sonucunda bitkinin kök sistemi bozulur. Zarara uğrayan lahanalar kurşuni bir renk alır, büyümeleri yavaşlar ve en dıştaki yaprakları aşağıya doğru sarkar. Bir bitkideki larva yoğunluğu yüksek olduğunda sararma veya kök boğazından kırılmalar görülür. Ülkemizin Karadeniz, İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleri’nde yaygın olarak bulunmaktadır.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
Başta lahanalar olmak üzere, Lahanagiller familyasından kültür bitkileri ve yabancı otlarda zararlı olur.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel Önlemler:
Tarla ve çevresinde Lahanagiller familyasından olan yabancı otlar temizlenmeli ve hasattan sonra lahana kökleri yok edilmelidir. Zarar gören lahanalarda, gelişmenin devamını sağlayacak yeni köklerin oluşması için boğaz doldurma işlemi yapılmalıdır. Hızlı gelişen lahana çeşitleri yetiştirilmelidir. İlkbaharda dikim zamanı mümkün olduğu kadar geciktirilmelidir.
Kimyasal Mücadele: Önceki yıllarda sinek zararının önemli olduğu yerlerde lahanaları birinci döl larvalarına karşı korumak amacıyla fide bandırması ve sıra üzeri toprak ilaçlaması yapılır.
LAHANA YAPRAKGÜVESİ Plutella xylostella (=P. maculipennis)
Tanımı ve Yaşayışı:
Ergin 12-13 mm boyunda kanatları saçaklı olup kahverengidir. Yumurta oval, sarımsı yeşil renktedir. Larva olgunlaştığında iki ucu sivri, donuk beyaz renkli olup üzeri kahverengi lekelerle kaplıdır. Genellikle pupa döneminde kışlar. İlkbaharda havaların ısınmasıyla beraber kelebek çıkışları başlar. Erginler gece aktiftir. Dişiler yumurtaları genellikle yaprakların alt yüzüne damarlar boyunca küçük gruplar halinde olmak üzere bırakırlar. Yumurtadan çıkan larva epidermisi delerek gözenekli kalın dokuları yemek suretiyle galeriler açmaya başlar. Yılda 2-6 döl verir.
Zarar Şekli:
Larvalar yaprakları alttan üst epidermise kadar kemirerek beslenir. •Kemirilmiş kısımların üst tarafında sadece ince bir zar kalır. Yapraklara üstten bakıldığında, yenik kısımlar gümüşi beyaz bir renkte ve irili ufaklı olmak üzere çok delikli bir görünüş alır. Özellikle fideler ve genç bitkilerin gelişmesi durur, hatta kurumalar görülebilir. Ayrıca larvalar, beslenmeleri dışında dışkıları ile de yaprakları kirleterek yaprak kalitesini düşürür.
Zararlı Olduğu Bitkiler:
Başta lahana ve karnabahar olmak üzere turp, hardal, şalgam gibi bütün Lahanagiller bitkileriyle beslenir.
Mücadele Yöntemleri:
Kültürel Önlemler:
Lahananın hızlı ve kuvvetli olarak gelişmesini sağlamak için uygun bir gübreleme, düzenli bir sulama ve sık sık çapa yapılmalıdır. Lahana yaprakgüvesi’ne barınak olabilecek yabancı otlarla mücadele yapılmalıdır. Hasattan sonra tarlada kalan lahana veya karnabahar artıkları toplanarak imha edilmelidir.
Kimyasal Mücadele:
Zarar belirtilerine yaygın olarak rastlandığında ilaçlamaya karar verilir. Mayıs-eylül aylarında yoğun larvalara ve yaygın zarar belirtilerine rastlandığı zaman ilaç uygulaması yapılır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
LAHANA GÜVESİ Mamestra brassicae L. (Lepidoptera: Noctuidae)
Tanımı ve Yaşayışı
Yumurta yarım küre şeklinde, tabanı yassı, dış yüzeyi dilimli görünüşe sahip 0.60–0.65 mm. Çapındadır. Yumurtadan yeni çıkan larva beyaz soluk sarı renkte, parlak siyah başlı, anal plaka belirgindir. Olgun larva değişen renklerde olup soluk yeşilden zeytin yeşili, siyah ve pembe tonda grimsi renktedir. Sırt kısmında (Yeşil renkli olanlar hariç) sırta yakın hemen yan taraflarda uzunlamasına siyah kalın çizgilere sahiptirler. Olgun larva 21–25 mm boyda olup 5 larva dönemi geçirmektedir.
Yeni oluşmuş pupa soluk kahverenginde, ergin çıkmadan önce erguvani kahverengi renkte, boyu 17–22 mm civarındadır. Zararlı kışı toprakta pupa döneminde geçirmektedir. İlkbahar da Karadeniz bölgesinde kelebek çıkışları Nisan ayı sonlarında ve kademeli olmaktadır. Dişiler yumurtalarını bitkilere 25–35 adetlik kümeler halinde bırakmaktadır. Bir dişi yaşamı süresince en fazla 1540 adet yumurta bırakmaktadır.
Zarar Şekli
Zararlı, lahana bitkisinde özellikle göbek kısmında, karnabaharın çiçek ve yapraklarında beslenmekte ve dışkıları ile bitkiyi kirletmektedir.
Zararlı olduğu bitkiler:
Polifag bir zararlıdır. Başta lahanagiller (Cruciferae) olmak üzere (Kolza, brokoli, lahana karnabahar vb.), şeker pancarı, tütün, marul gibi bitkilerde beslenmektedir.
Mücadele Yöntemleri:
Mekanik Mücadele
Yumurtaları ve toplu halde beslenen erken dönemdeki larvaları toplanarak tarladan uzaklaştırılır.
Kimyasal Mücadele
Ergin çıkışları görüldükten sonra tarlada tesadüfî olarak 50–100 bitki kontrol edilerek yumurta ve larva aranır. 100 bitkide 5 tanesi bulaşık olursa Kimyasal Mücadele uygulanır.
Kimyasal Mücadelede Kullanılacak İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
