Brokoli Yetiştiriciliği

Brokoli, gelişmiş olan Avrupa ülkeleri ile Amerika da çok miktarda yetiştiriciliği yapılan ve severek tüketilen lahana grubu sebzelerden biridir. Son yıllarda brokolinin beslenme ve sağlık yönünden öneminin bilinmesi, bu sebzeye olan eğilimi artırmıştır. Serin iklim sebzelerinden olan Brokoli, karnabaharla yakından ilgili olup, morfolojik olarak benzerlik göstermektedir.

Her iki türde de tüketilen kısım, açmamış çiçek tomurcuklarının oluşturduğu salkım kümesi yani baş kısmı (tacı) dır. Brokolide sebze olarak değerlendirilen olgunlaşmamış çiçek taslakları (tacı) ve sapı önce merkezi baş (taç ) olarak teşekkül eder, sonra yaprak koltuklarından çıkan yan sürgünlerden küçük başlar oluşur. İlk önce ana başlar hasat edilir sonra yaprak koltuklarından ana baş benzeri fakat onlardan daha küçük etli saplı küçük yan sürgün başları hasat edilir.

Yan sürgün oluşturan ve ‘calabrase’ olarakta adlandırılan brokolilerin yanında sarı yeşilimsi, beyaz ve mor renkli brokolilerde bulunmaktadır. Brokoli, yetiştiriciliği nispeten kolay olan sebzelerden biri olup vitamin A ve C, potasyum, magnezyum minerallerince zengin olup mükemmel bir kalsiyum ve demir kaynağıdır. Çiğ olarak tüketildiği gibi değişik şekillerde yemekleri yapılaraktan değerlendirilmektedir.

Brokolinin zengin vitamin muhtevası, yüksek oranda lif içermesi ve kalori değerinin düşük olması nedeniyle beslenme yönünden altın değerinde bir sebze olarak bilinmektedir. Sadece uygun bir beslenmeyi temin etmekle kalmayıp aynı zamanda sağlıklı ve uzun yaşam için avantajlar sağlar. Kalsiyum ve potasyum minerallerince oldukça zengin olan brokoli, çocukların kemik gelişimini olumlu yönde etkilemekte, yaşlılarda görülen kemik erimelerine karşı koruyuculuk özelliği göstermekte, yüksek tansiyon ve şişmanlığa karşı etkili olduğu yapılan araştırmalarla desteklenmektedir.

İklim İsteği:

Brokolinin optimum sıcaklık istekleri, 18-24 0C’dir. Yüksek sıcaklıklar olgunluğu hızlandırmanın yanında erken çiçeklenmeye de teşvik eder. Ayrıca brokoliler karnabaharlardan daha fazla kuraklığa dayanırlar. Aylık ortalama 16 0C sıcaklıklar ideal olup,büyüme periyodunca 4.4 ile 21.1 0C arasındaki sıcaklıklarda en iyi şekilde yetişirler. Brokoliserin iklim sebzesi olmasına rağmen çok düşük sıcaklıklara karşı hassastır.

Özelikle taç büyüme döneminde düşük sıcaklıklar sürekli olduğu zaman bitkiler hayatlarını devam ettirememektedirler (-3.3 0C, 0 0C sıcaklıklarda bitkiler30-36 saat kalırlarsa ölmektedirler). Brokoli taç ve sürgünlerinin istenilen derecede soğuklara maruz bırakılması tatlarının daha iyi olmasına neden olabilmektedir. Bu sebepledir ki taç oluşturma dönemlerinin düşük sıcaklıklara getirilmesinde yarar vardır.

Düşük sıcaklıkların olumsuz etkileri yanında çok yüksek sıcaklıklarda (26.6 0C üzerindeki) olumsuz etki yapmaktadır. Bitkinin olgunluğa hızla ulaşması, taçlarda yumuşama ile gevşeme, kalitede düşüklükler ve bitkilerin hemen çiçeğe kalkması gibi olumsuzluklar görülmektedir.

Toprak İsteği:

Toprak isteği yönünden fazla seçici değildir. Fazla ağır olmayan organik maddesi yüksek topraklarda kolaylıkla yetiştirilebilir. Çok iyi su tutan pH değeri 6-6,5 olan topraklarda yetiştiricilik yapılmalıdır.

Ekim ve Dikim Zamanı:

Ekim ve dikim zamanı bölge ekolojilerine, hasat zamanına ve yetiştirilecek çeşidin olgunlaşma grubuna göre değişmektedir. Genelde hibrit çeşitler erkenci olduklarından dikimden 50-80 gün sonra ilk hasada gelmektedir. Brokolide genel olarak ilkbahar ve sonbahar yetiştiriciliği yapılmaktadır. Sonbahar dönemi yetiştiriciliği için Haziran- Temmuz aylarından itibaren tohum ekimine başlanabilir. Kışı ılıman gecen bölgelerde erken ilkbahar dönemi için Eylül-Ekim aylarında ekim yapılabilir. Erken ilkbaharda hasatlar Şubat-Mart aylarında başlar. Kışın örtüaltında (plastik seralarda) yetiştirmekte mümkündür.

Yetiştirme Teknikleri:

Brokoli yetiştiriciliği, diğer lahana grubu sebzeleri gibi kolay bir şekilde yapılabilir. Tohumlar yastıklara ekilebildiği gibi, viyollerede (tohum tasarrufu için) ekilebilir. Fideler esas yetiştirme yerlerine dikilirken bitkiler arası mesafe çok önemlidir. Çeşitlerin erkenci veya geççi oluşu, hasatta olgunlaşmamış ana baş ya da yaprak koltuklarından çıkan yan sürgünlerin hasat edilip edilmeyeceğine göre dikimde uygulanacak bitkiler arası mesafeler değişmektedir. Erkenci çeşitler daha küçük bitkiler oluşturduklarından bitkiler arası mesafe azaltılabilir. Fideler 3-4 gerçek yapraklı duruma geldiğinde yani tohum ekiminden 4-5 hafta sonra esas yerlerine 30 X 45 – 50 X 50 cm mesafelerde dikilebilirler.

Gübreleme:

Brokoli topraktan karnabahara göre daha fazla besin maddesi kaldırır. Brokoli yetiştiriciliğinde 1 da alana 15-20 kg N, 20 kg P2O5 ve 20-22 kg K2O verilmelidir. Azotlu gübrelerin yarısı dikimde geri kalan azot ise ana baş hasat edildikten sonra verilmelidir. Özellikle yan sürgünlerin oluşmasında azotlu gübreler büyük önem taşımaktadır. Gübreleme yapılmadan önce toprak analizleri yapılarak ihtiyaç gösteren gübrelerin verilmesi gerekmektedir.

Hasat ve Verim:

Brokolinin Sebze olarak değerlendirilen kısımlarını, yeşil renkli ve olgunlaşmamış çiçek taslakları ile kalın ve etli çiçek sapları oluşturur. Dünyada yaygın olarak yetiştirilen sprouting brokoliler yani yan sürgün oluşturan brokolilerde ilk önce merkezi ana baş (yaklaşık300-400 g) ve sonra yan sürgünler başları (10-100g) hasat edilir. Hasatta önemli olan başları oluşturan tomurcukların patlamaması ve sıkı baş formu özelliğini korumasıdır. Dekara verim, çeşide, dikim sıklığına ve yetiştirilme şartlarına bağlı olarak 1500-3000 kg arası değişmektedir.

Değerlendirme Şekilleri:

Brokolinin yüzlerce çeşit değerlendirme şekli (çorba, salata, yemek) bulunmaktadır. Hafif haşlanıp salatası yapılabildiği gibi kızartma türü yemeklerin yanına yeşillik olarak kullanılmaktadır. Derin dondurmakta mümkündür. Dış sap kabuğu soyulup çiğ olarak tüketilmektir. Bu sebze uzun süre muhafaza edilebilir. Kontrollü atmosferde 85 gün muhafaza edilebilir. Ayrıca derin dondurma imkanı olduğundan dondurulmuş gıda sanayi içinde uygun bir sebzedir.